Weganizm – chwilowa moda czy konieczność w przyszłości?

0

W ostatnich latach diety roślinne stają się coraz bardziej popularne. Wegańskie produkty w sklepach są już szeroko dostępne, znajomi i rodzina informują nas o przejściu na dietę roślinną, nikogo nie dziwią kotlety bez mięsa czy wegański gyros, a wegańskie książki kucharskie stają się bestsellerami.

Stąd pojawia się pytanie: czym właściwie jest dieta wegańska i skąd bierze się jej popularność?

 Młoda kobieta uśmiecha się trzymając papierową torbę z warzywami i owocami

Jak powstał weganizm – historia diet roślinnych

Pierwsze wzmianki o ograniczaniu produktów pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnych
alternatyw pochodzą z Indii z okolic 2000 r. p.n.e. Stosowany wówczas sposób żywienia był podobny do naszego wegetarianizmu i wynikał z pobudek religijnych.

Nieco później, ok. 600 r. p.n.e., wegetarianizm zaczął rozwijać się w starożytnej Grecji.
Prawdopodobnie pierwszą grupą ograniczającą produkty pochodzenia zwierzęcego ze względów etycznych byli pitagorejczycy. Co ciekawe, w Odysei Homera znajdziemy informacje o ludzie Lotofagów, żywiącym się wyłącznie owocami lotosu, którzy być może byli protoplastami obecnych frutarian.

W Polsce pierwsze wzmianki o roślinnym odżywianiu pochodzą z XIX w. Ówczesnych wegan i wegetarian nazywano jaroszami. Już w 1888 r. ukazały się pierwsze polskie publikacje dotyczące wegetarianizmu Jarstwo i wełniarstwo w dziejach dawnej Słowiańszczyzny oraz Przyrodzone pokarmy człowieka i ich wpływ na dole ludzką Konstantego Moes-Oskragiełły. Po II wojnie światowej rozwój ruchu wegetariańskiego i wegańskiego zahamował, by powrócić dopiero po upadku komunizmu (1,2).

Od tamtej pory wegetarianizm i weganizm stale zyskują na popularności, cyklicznie pojawiają się nowe diety eliminujące produkty odzwierzęce, a coraz więcej nie-wegan włącza do swojej diety wege produkty.

Weganizm a wegetarianizm – główne założenia diet roślinnych

Wraz z rozwojem i popularyzacją diet eliminujących lub ograniczających produkty pochodzenia zwierzęcego, ukształtowało się kilka rodzajów diet bazujących na produktach roślinnych.

W zależności od eliminowanego produktu, występuje wiele odmian diet wegetariańskich, np.
laktowegetarianizm dopuszcza spożywanie nabiału, owowegetarianizm – jaj, a laktoowowegetarianizm – zarówno nabiału, jak i jaj.

Składniki w miseczkach stanowiące podstawę wegańskiego jedzenia: strączki, tofu, warzywa i orzechy

Dieta wegańska natomiast polega na całkowitej eliminacji produktów odzwierzęcych, w tym nabiału, jaj, miodu, czy owoców morza. Należy wspomnieć, że weganizm to nie tylko rodzaj diety, lecz holistyczne podejście do życia zakładające rezygnację wszystkich form wykorzystywania zwierząt.

Weganie nie używają przedmiotów i ubrań wykonanych z surowców pochodzących od zwierząt (np. ze skóry, wełny) (3) , kosmetyków testowanych na zwierzętach, a w skrajnych przypadkach nawet nie przyjmują leków, do których produkcji konieczne są tkanki zwierzęce (4).

Skąd popularność weganizmu i wegańskiego jedzenia?

Wzrost zainteresowania dietą wegańską i zwiększenie odsetka osób przechodzących na dietę roślinną są w dużej mierze spowodowane:

  • licznymi korzyściami dla zdrowia, jakie niesie za sobą odpowiednio zbilansowana dieta
    bazująca na produktach roślinnego pochodzenia;
  • dodatkowymi korzyściami dla środowiska naturalnego oraz dobrostanu zwierząt i rosnącą
    świadomością konsumentów (za sprawą np. kampanii społecznych).

Weganizm a środowisko – czy warto zastąpić schabowego burgerem z
buraka?

Nie od dziś wiadomo, że produkcja żywności pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza czerwonego mięsa, stanowi spory ciężar dla naszej planety. Hodowla zwierząt odpowiada za 14,5% światowej emisji gazów cieplarnianych, a aż 75% wszystkich terenów rolnych wykorzystuje się właśnie pod hodowlę zwierząt lub uprawy roślin, z których następnie powstają pasze (5).

Mała roślinka rosnąca w ziemi, nad nią dłonie polewające ją wodą i podsypujące ziemią

Bardziej roślinny sposób żywienia jest jednym ze sposobów zminimalizowania negatywnego wpływu hodowli zwierząt na klimat i naszą planetę (6). Podobne wnioski zaprezentowali specjaliści, którzy w 2019 r. w czasopiśmie The Lancet opublikowali raport, przedstawiający koncepcję diety planetarnej – modelu żywienia mającego nie tylko ograniczyć niekorzystny wpływ, ale wręcz odwrócić negatywne skutki systemu produkcji żywności dla środowiska. Dieta planetarna bazuje na dostarczaniu energii głównie z różnego rodzaju produktów pochodzenia roślinnego, przy znacznym ograniczeniu mięsa (zwłaszcza czerwonego) oraz nabiału (7).

Czy dieta wegańska jest niedoborowa?

Odpowiednio zbilansowana dieta wegańska bazująca na świeżych, nieprzetworzonych lub
niskoprzetworzonych produktach, jest wartościowa oraz może zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych, m. in. otyłości, nowotworów, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego oraz innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Te korzyści weganie zawdzięczają m. in. wysokiemu spożyciu błonnika pokarmowego, antyoksydantów oraz jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzących m.in. z warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych, orzechów czy pestek (8).

Podkreślamy, że nie każda dieta wegańska niesie za sobą takie korzyści – musi być ona odpowiednio zbilansowana. Tylko wtedy będzie miała wysoką gęstość odżywczą i pozwoli uniknąć niedoborów m.in. wapnia, żelaza i białka.

Burger roślinny podany w ciemnym pieczywie z roślinnym kotletem i świeżymi warzywami

Niestety, nadal pokutuje przeświadczenie, jakoby osoby na diecie wegańskiej miał problem z
dostarczeniem sobie wystarczającej ilości białka i wapnia. Nie jest to prawdą – wybierając
różnorodne, roślinne produkty i odpowiednio komponując posiłek jesteśmy w stanie zapewnić swojemu organizmowi zarówno białko, jak i wszystkie niezbędne aminokwasy.

Dobre, wegańskie alternatywy nabiału, np. napoje roślinne, często są fortyfikowane, czyli wzbogacane w wapń. Tym samym pomagają uzupełnić dietę w ten ważny składnik mineralny.

Poznaj przekrój bogatej oferty produktów wegańskich Biedronki.

Produkty wegańskie – roślinne alternatywy dla mięsa i nabiału

Smaczne, wartościowe i urozmaicone wegańskie jedzenie nie jest przeznaczone wyłącznie dla wegan. Jego walory docenią też wegetarianie, fleksitarianie oraz osoby na diecie planetarnej. Roślinne dania mogą pojawić się również w menu fanów mięsnych posiłków, którzy (jak prawie każdy z nas!) czasem potrzebują przełamania swojej żywieniowej rutyny i skosztowania nowych smaków.

Wegański obiad raz w tygodniu, jeden dzień na diecie roślinnej, a może nawet Veganuary, czyli wegański styczeń, to świetny pomysł, a zarazem wyzwanie dla osób regularnie spożywających mięso.

Jeśli zastanawiasz się jak zastąpić mięso, jaja czy nabiał lub jak wprowadzić produkty dla wegan do swoich codziennych posiłków, to przygotowaliśmy dla Ciebie kilka inspiracji:

  • zamiast jogurtu naturalnego lub mleka, do owsianki dodaj napój sojowy (klasyczny lub
    smakowy), bądź fermentowany produkt roślinny na bazie kokosa lub owsa,
  • poranną kawę wypij z fortyfikowanym w wapń napojem owsianym, migdałowym lub
    sojowym,
  • przygotuj samodzielnie w domu lub kup „masło wegańskie”, czyli hummus klasyczny do
    kanapek,
  • zamiast burgerów z wołowiny, postaw na burgery roślinne w różnych wariantach, np. z
    burakiem, z ziarnami słonecznika,
  • na obiad przygotuj kotlety bez mięsa, np. z soczewicy, kaszy gryczanej, podsmażonej cebulki i wędzonej papryki,
  • w klasycznym przepisie na kurczaka curry, zamień mięso na bogate w białko tofu, które jest też dobrym źródłem wapnia dla wegan,
  • zamiast majonezu z żółtkami jaj, kup wegański majonez,
  • wędlinę zastąp domowym pasztetem z soczewicy lub wegańskimi plastrami,
  • zamiast sera żółtego, wybierz plastry roślinne np. o smaku goudy,
  • sosy na bazie śmietany lub jogurtu zastąp wegańskimi sosami (ze sklepu lub przyrządzonymi w domu).

Organizujesz letnie garden party? Sprawdź, czym zastąpić mięso na grillu dla wegan!

Bibliografia:

1 Krótka historia diet roślinnych, https://www.otwarteklatki.pl/blog/krotka-historia-diet-roslinnych dostęp 23.08.2022
2 Historia wegetarianizmu i weganizmu, https://proveg.com/pl/blog/historia-wegetarianizmu-weganizmu/ dostęp 23.08.2022
3 E. Pyrzyńska, Dieta wegetariańska w świetle zasad prawidłowego odżywiania – postawy i zachowania wegetarian w Polsce, https://www.researchgate.net/publicatio /312085568_Dieta_wegetarianska_w_swietle_zasad_prawidlowego_odzywiania_-_postawy_i_zachowania_wegetarian_w_Polsce dostęp 23.08.2022
4 E. Pyrzyńska, Dieta wegetariańska w świetle zasad prawidłowego odżywiania – postawy i zachowania wegetarian w Polsce, https://www.researchgate.net/publication/312085568_Dieta_wegetarianska_w_swietle_zasad_prawidlowego_odzywiania_-_postawy_i_zachowania_wegetarian_w_Polsce dostęp 15.09.2022
5 A. Bełdowicz, 20 producentów mięsa generuje 932 mln ton CO2, https://klimat.rp.pl/na-talerzu/art18902531- 20-producentow-miesa-generuje-932-mln-ton-co2 dostęp 23.08.2022
6 B. Sitko, Wegetarianizm ekologiczny jako ratunek dla klimatu i środowiska. Wybrane problemy i kierunki proekologicznych działań, https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2719-8278- year-2021-volume-8-issue-2-article-0bb57e15-a343-3a4f-8596-50887a489711, dostęp 24.08.2022
7 Dieta planetarna – sposób żywienia, który pomoże zapobiec katastrofie ekologicznej, https://kongres- zywieniowy.waw.pl/dieta-planetarna-sposob-zywienia-ktory-pomoze-zapobiec-katastrofie-ekologicznej/, dostęp 24.08.2022
8 A. Wedziuk, Fakty i mity dotyczące diety wegańskiej, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/fakty-i-mity- dotyczace-diety-weganskiej/, dostęp 24.08.2022

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj